Onderzoeksjournalist Elze van Hamelen heeft voor Clintel alle voor- en nadelen van windmolens op een rijtje gezet in het rapport Het Windmolendrama, Hoe de uitrol van industriële windturbines een nieuwe toeslagenaffaire dreigt te worden. Het rapport schetst een tamelijk schokkend beeld over de plaatsing van windmolens (de auteur spreekt liever van industriële windturbines omdat die woorden beter de omvang van deze gevaartes dekken). Op vrijwel alle fronten gaat er volgens Van Hamelen veel fout bij de bouw en plaatsing van windmolens. Het belangrijkste is wel dat de geluidsnormen in Nederland absoluut niet beschermend zijn voor omwonenden met als gevolg dat nu al duizenden mensen opgezadeld zijn met slaapproblemen en gezondheidsklachten. Het rapport eindigt met een oproep om geen nieuwe windmolens meer te gaan bouwen zolang er niet meer duidelijkheid is over de gezondheidsschade bij de bevolking en over de impact op milieu en biodiversiteit.

Het rapport werd op 31 oktober in Almelo overhandigd aan Henk Vermeer, Tweede Kamerlid van de BBB. Hij stelde 18 Kamervragen. Zie verder naar onder op deze pagina.

Het rapport is als pdf gratis te downloaden na registratie met een e-mailadres. Een papieren exemplaar is voor 25 euro (ex verzendkosten) te bestellen in de Clintel webshop.

Hieronder volgt een samenvatting per hoofdstuk van het rapport. Na deze samenvattingen volgt nog een beschrijving van hoe het rapport is opgepikt door de media en de politiek.

Hoofdstuk 1: Hoeveel windmolens staan er in Nederland, en wat dragen ze bij?

Nederland heeft een snelle groei doorgemaakt in het aantal windturbines op land en op zee. In 2023 stonden er meer dan 2.600 turbines op land en een aanzienlijk aantal offshore. Het rapport stelt dat deze turbines slechts een klein percentage van de totale energiebehoefte dekken, ondanks de zichtbare impact op het landschap en de leefomgeving. Grotere turbines, tot wel 280 meter hoog, worden nu geïnstalleerd, wat leidt tot toenemende zorgen over de effecten op de gezondheid van omwonenden en het milieu. Hoewel windturbines bijdragen aan de energietransitie, is hun daadwerkelijke bijdrage aan de totale energieproductie beperkt, wat vragen oproept over de effectiviteit van deze technologie.

Hoofdstuk 2: Beknopte geschiedenis van klimaatbeleid

De basis voor het huidige klimaatbeleid werd gelegd met het VN Klimaatverdrag in 1992 en het Kyoto-protocol in 1997. Besluitvorming rondom windenergie verloopt via internationale en Europese richtlijnen, zoals het Akkoord van Parijs en de EU Green Deal. Het rapport bekritiseert hoe deze afspraken op nationaal niveau worden geïmplementeerd, vaak buiten parlementaire controle. Regionale energiestrategieën (RES) spelen een sleutelrol bij de uitrol van windturbines, maar deze RES-regio’s missen een juridische basis en democratische legitimiteit. Burgers worden systematisch buitengesloten van besluitvorming terwijl grote bedrijven en belangenorganisaties de overhand hebben.

Hoofdstuk 3: Industriële windturbines en gezondheid

Sinds de opkomst van windturbines in de jaren ‘90 rapporteren omwonenden gezondheidsklachten zoals slapeloosheid, hoofdpijn, en stress. Deze klachten worden vaak aangeduid als het ‘windturbinesyndroom’. Het rapport wijst op laagfrequent geluid en infrasone trillingen als belangrijke oorzaken van de overlast en de gezondheidsproblemen die omwonenden ervaren. Hoewel officiële instanties zoals het RIVM stellen dat er onvoldoende bewijs is voor directe gezondheidsschade, toont onafhankelijk onderzoek een ander beeld. Het ontbreken van grootschalige onafhankelijke studies wordt bekritiseerd. Vooral kinderen en kwetsbare groepen lopen mogelijk verhoogde risico’s. De nadelen van windmolens lijken veel concreter en groter dan eventuele voordelen (CO2-reductie).

Hoofdstuk 4: Een uitzonderingspositie voor industriële windturbines

Om de grootschalige uitrol van windturbines mogelijk te maken, werd in 2011 een aparte geluidsnorm ingesteld via het Activiteitenbesluit. Hierdoor mogen exploitanten jaargemiddelde geluidsniveaus gebruiken, wat kan leiden tot periodes van extreme geluidsoverlast zonder dat deze (op jaarbasis) als normoverschrijdend worden beschouwd. Het rapport benadrukt dat deze uitzonderingspositie burgers onvoldoende beschermt tegen overlast en gezondheidsrisico’s. De normen worden bovendien moeilijk gehandhaafd, wat leidt tot een groeiend aantal ernstig gehinderden.

Hoofdstuk 5: Overige problemen met windenergie

Naast de impact op de gezondheid bespreekt het rapport andere nadelen van windenergie. Windturbines hebben negatieve effecten op de natuur, waaronder vogel- en vleermuissterfte. De productie en afbraak van turbines leiden tot chemische vervuiling, terwijl de wieken niet recyclebaar zijn. Ook worden zorgen geuit over de veiligheid van megaturbines, zoals bladbreuken die schadelijke materialen kunnen verspreiden. Tot slot zijn de hoge kosten voor installatie, onderhoud en ontmanteling een maatschappelijk risico.

Hoofdstuk 6: Ernstige overlast leidt tot rechtszaken

De juridische strijd rondom windparken is intens. Veel vergunningen zijn gebaseerd op normen die strijdig zijn met Europese regelgeving. Het rapport beschrijft hoe het Europese Hof heeft geoordeeld dat milieueffectrapportages essentieel zijn, wat leidde tot herziening van vergunningen. Ondanks deze uitspraken blijft de Raad van State vaak de zijde van de windindustrie kiezen. Dit heeft geleid tot een gevoel van onrecht bij omwonenden en een groeiend aantal rechtszaken.

Hoofdstuk 7: Nieuwe normen: oude wijn in nieuwe zakken

De nieuwe conceptgeluidsnormen die in 2024 werden voorgesteld, worden door het rapport bekritiseerd als ontoereikend. Hoewel een milieueffectrapportage is uitgevoerd, blijven veel vragen onbeantwoord, zoals de impact van laagfrequent geluid op de volksgezondheid. Het rapport stelt dat deze nieuwe normen juridische risico’s met zich meebrengen, omdat ze niet voldoen aan Europese richtlijnen en te weinig rekening houden met de belangen van omwonenden.

Hoofdstuk 8: Energietransitie tegen welke prijs?

Het rapport werpt kritische vragen op over de haalbaarheid en betaalbaarheid van de energietransitie. Het benadrukt problemen zoals netcongestie, inefficiëntie van batterijen en waterstof, en de afhankelijkheid van fossiele energie. Daarnaast wordt de enorme ruimte die nodig is voor windparken genoemd als een obstakel. Het rapport stelt dat de kosten van de transitie onevenredig op burgers worden afgewenteld, terwijl bedrijven profiteren van subsidies en gegarandeerde winsten.

Hoofdstuk 9: Toolkit voor bezorgde burgers

Dit hoofdstuk biedt praktische adviezen voor burgers die willen protesteren tegen windparken in hun omgeving. Het bevat stappenplannen voor juridische actie, het organiseren van burgerinitiatieven, en het betrekken van de media. Succesvolle strategieën zijn onder meer het verzamelen van bewijs van overlast en het samenwerken met andere belanghebbenden.

Hoofdstuk 10: Oproep tot een moratorium

Het rapport sluit af met een pleidooi voor een tijdelijke stop op de uitrol van windparken. Het benadrukt de noodzaak van grondig onderzoek naar de impact op gezondheid en milieu, evenals een breder maatschappelijk debat over de energietransitie. Zonder deze stappen dreigt de energietransitie een nieuwe toeslagenaffaire te worden, met grote groepen burgers die zich in de steek gelaten voelen door de overheid.

BBB maakt politiek werk van Clintel-rapport Het Windmolendrama

Regeringspartij BBB heeft naar aanleiding van het kritische Clintel-rapport Het Windmolendrama een motie ingediend voor een directe stop op de plaatsing van windturbines op land.

Henk Vermeer

In het recente begrotingsdebat (6 november) over Klimaat & Groene Groei pleitte prominent Kamerlid Henk Vermeer van BBB voor een moratorium op de verdere uitrol van windturbines op land met een tiphoogte van meer dan 50 meter, totdat onafhankelijk onderzoek de gezondheids- en milieueffecten voldoende heeft vastgesteld. Verder vraagt Vermeer een diepgaand veldonderzoek naar laagfrequent geluid en de ecologische impact. Ook moet de rol van onafhankelijke wetenschappers zonder belangen in de windindustrie worden vergroot (zie volledige tekst motie hieronder).

Eerder al had Vermeer naar aanleiding van het rapport een lijst met vragen ingediend voor VVD-minister Sophie Hermans van Klimaat & Groene Groei. In het algemeen vroeg Vermeer om een pas op de plaats en bezinning over de huidige klimaatplannen. De stemming over de motie volgt later.

Druk op de coalitie
Vermeer nam het rapport, geschreven door onderzoeksjournaliste Elze van Hamelen, op 31 oktober in ontvangst in Almelo. Vermeer zei in een reactie dat hij maximale druk wil zetten op de coalitie op het punt van windturbines op het land. Tegelijkertijd erkende hij dat BBB slechts een van de vier regeringspartijen is en bovendien gebonden is aan het regeerprogramma. In dat programma van het kabinet-Schoof wordt gesteld dat windturbines “zoveel mogelijk op zee moeten komen, niet op het land”.

Nieuwe geluidsnormen
Een belangrijk onderwerp in het rapport zijn de geluidsnormen voor windturbines op het land. Dit kan een nieuw aangrijpingspunt zijn voor politiek debat. Later dit najaar volgt een parlementair debat over de voorgestelde nieuwe normen. In zijn Kamervragen aan Hermans vraagt Vermeer onder meer: “Hoe beoordeelt het kabinet de huidige jaargemiddelde geluidsnorm (Lden) voor windturbines, gezien het rapport Het Windmolendrama, waarin wordt gesteld dat deze norm geen adequate bescherming biedt tegen geluidsoverlast?”

Reguliere media afwezig
De mainstream media besteedde geen aandacht aan het rapport van Clintel, met uitzondering van een artikel in het regionale Twentse dagblad Tubantia. Hierin werd gesteld dat het rapport vol desinformatie staat, zonder dat daarvan voorbeelden werden gegeven en dat Clintel zich meer in het algemeen in het spoor van complotdenkers begeeft.

Columniste en podcastmaakster Marianne Zwagerman van Dwarsnieuws deed wel recht aan het rapport: “Als nou érgens de democratie, de rechtsstaat, de volksgezondheid en de belangen van de dieren buiten spel staan, is het bij plaatsing van windmolens.” Lees hier de inleidende tekst op haar goedbekeken video.

Elze van Hamelen gaf ook dit uitgebreid interview bij De Andere Tafel/Café Weltschmerz.

Het rapport van Clintel is gratis beschikbaar na registratie met uw naam en e-mailadres. Dat kan hier. Het rapport is ook te koop in boekvorm. U kunt het hier (voor 25 euro ex. verzendkosten) bestellen.

De volledige motie van Henk Vermeer ingediend op donderdag 7 november:

De Kamer, gehoord de beraadslaging, constaterende dat uit het rapport ‘Het Windmolendrama’ van onderzoeksjournalist Elze van Hamelen blijkt dat windturbines mogelijk gezondheidsklachten, geluidsoverlast en ecologische schade veroorzaken.

Overwegende dat: er geen uitgebreid veldonderzoek is verricht naar gezondheidsklachten door laagfrequent geluid van windturbines en dat de huidige geluidsnorm mogelijk onvoldoende bescherming biedt; windturbines negatieve ecologische effecten kunnen hebben, waaronder schade aan vogel- en insectenpopulaties, die nog onvoldoende zijn onderzocht; er zorgen zijn over de onafhankelijkheid van adviesbureaus betrokken bij miłieueffectrapportages en dat onafhankelijke wetenschappers noodzakelijk zijn voor objectieve beoordeling van gezondheids- en milieueffecten.

Verzoekt de regering: een moratorium in te stellen op de verdere uitrol van windturbines op land met een tiphoogte van meer dan 50 meter, totdat onafhankelijk onderzoek de gezondheids- en milieueffecten voldoende heeft vastgesteld; een diepgaand veldonderzoek te doen naar laagfrequent geluid en de ecologische impact, en de betrokkenheid van onafhankelijke wetenschappers zonder belangen in de windindustrie te vergroten, en gaat over tot de orde van de dag.