Fig.1   Bron: NASA

Groenland neemt in de klimaatdiscussies een bijzondere plaats in.  Het is -samen met Antarctica- een van de weinige plekken waar nog een landijsmassa te vinden is, restanten van het jongste glaciaal. Het volume aan landijs is met 3 miljoen km³ echter veel kleiner dan dat van Antarctica, dat een volume van 29 miljoen km3 heeft. Bovendien ligt Groenland aan de rand van het noordpoolgebied, zuidelijk Groenland ligt zelfs ten zuiden van de Noordpoolcirkel. Daardoor is Groenland ’s zomers makkelijker bereikbaar voor warmere luchtmassa’s dan Antarctica.

Fig.2   Bron: Wikipedia

Maar nog belangrijker dan de wind is de invloed van zeestromen. Sinds 50 miljoen jaar zorgt de Circum-Antarctische zeestroom rond Antarctica dat Antarctica thermisch geïsoleerd ligt ten opzicht van warme zeestromen. Dat is anders bij Groenland, waar de Golfstroom/Noord-Atlantische Drift relatief warm water richting Noordpool stuwt en de kust van Groenland kan bereiken. Het is dan ook niet verwonderlijk dat Groenland de afgelopen decennia ijsmassa heeft verloren, in tegenstelling tot Antarctica.

Fig.3   Bron: Eric Gaba/Wiki Commons

Fig.4   Bron: skew-t/Wiki Commons

Figuur 3 laat de ligging en dikte van het Groenlandse landijspakket zien. Het landijspakket heeft een maximale dikte van ruim 3000 m. Figuur 4 toont de hoogteligging van het onderliggende land. In het centrum van Groenland valt het enorme meer op, het gevolg van de druk van de enorme massa landijs erboven. Het hooggebergte aan de oostzijde kent toppen van bijna 3700 m, zodat het niet verwonderlijk is dat het afschuiven van het ijs naar zee grotendeels plaatsvindt aan de westzijde van het subcontinent.

In het verleden heb ik regelmatig geschreven over het ijsmassaverlies op Groenland, zie onder andere hier, hier en hier.

Fig.5   Bron: Klimaatgek

De ijskap van Groenland heeft -zoals alle dynamische systemen- een input en output (figuur 5). De input wordt gevormd door neerslag (op Groenland vooral in de vorm van sneeuwval), de output door evaporatie (verdamping) en sublimatie aan de bovenzijde van de ijsmassa, en run off naar zee van de gletsjers die zo ijs en smeltwater afvoeren. De zwarte pijl is de input, de rode pijlen vormen de output. Als de output in een jaar groter is dan de input  dan neemt de ijsmassa af. Is de input groter dan de output dan neemt de ijsmassa toe.

De afgelopen jaren was de totale output groter dan de input en nam de landijsmassa af. Het lastige is dat er pas relatief kort aan het Groenlandse ijs gemeten wordt. Vanaf de jaren ’80 van de vorige eeuw houdt de Deense meteorologische dienst (DMI) zich bezig met de ijsdata van Groenland. In hun jaarlijkse rapporten maken ze elk jaar de balans op van het ijs op Groenland, letterlijk en figuurlijk.

De grafiek van figuur 6 is afkomstig van het laatste rapport ‘Polar Portal Season Report 2024’. De grafieken geven een overzicht van de massabalans van de Groenlandse ijskap van 1987 tot september 2024. We zien de totale massabalans (rood), oppervlakte massabalans (blauw), marine massabalans (groen) en de basale massabalans (geel).

Fig.6   Bron: DMI

De oppervlakte massabalans (SMB) is het verschil tussen de sneeuwval (input) en verdamping plus sublimatie. De verschillen van jaar tot jaar zijn groot als gevolg van grote verschillen in sneeuwval en zomertemperatuur. De mariene massabalans (MMB) is de hoeveelheid ijs die jaarlijks via gletsjers de zee inglijdt. De basale massabalans (BMB) verwijst naar smeltwaterprocessen op de bodem van de ijskap. De waarden zijn in Gt per jaar. Vergelijk figuur 6 met figuur 5!

Belangrijkste is de totale massabalans, die per jaar laat zien hoe het er voor staat met het smelten van het Groenlandse ijs. Voor september 2023 t/m augustus 2024 kwam TMB uit op een verlies van 80 Gt ijs. Interessanter zijn echter de langjarige trends in de grafiek. Van 1997 tot 2012 is er sprake van een gestage daling van de totale massabalans, maar van 2013 t/m 2024 is er sprake van een stijging van die totale massabalans.

Zoals in figuur 6 te zien is, is de BMB (balans van smeltwater run off onder ijs) relatief klein en de trend vanaf 1987 navenant. De grootste output van het Groenlands ijs is afglijden naar de oceaan (MMB). Die output is in de loop van de jaren wat toegenomen, de verschillen van jaar tot jaar zijn klein. De SMB (oppervlaktebalans, sneeuwval minus oppervlaktesmelt en sublimatie) is elk jaar positief maar de verschillen van jaar tot jaar zijn groot. Oorzaak is vooral de sterke variantie in sneeuwval, maar jaarlijkse verschillen in luchttemperatuur spelen hierbij ook een rol. Als gevolg van dit alles wordt de variantie van de TMB vrijwel geheel verklaard door de variantie van de SMB. Met de positieve tendens over de afgelopen 12 jaar zou het me niet verbazen als we binnen enkele jaren op Groenland weer een TMB van rond de 0 Gt te zien krijgen (of hoger).

Fig.7    Bron: DMI

Figuur 7 laat de dagelijkse gang van de Surface Mass Balance zien voor het hydrologische jaar 2024-2025, dat loopt van 1 september tot 1 september. Alleen gedurende de korte Groenlandse zomer is de SMB negatief, dat wil zeggen dat aan het ijsoppervlak het verlies door smelt en sublimatie groter is dan de input door sneeuwval.

Fig.8   Bron: DMI

Interessanter is de blauwe lijn in figuur 8. Dat is de geaccumuleerde SMB van de Groenlandse ijskap, uitgedrukt in Gt (miljard ton). De figuur betreft het hydrologische jaar 2024-2025. De grijze lijn toont het gemiddelde voor de periode 1981-2010, terwijl het lichtgrijze gebied wordt begrensd door de op een na hoogste en op een na laagste waarde voor elke dag van het jaar. De rode lijn in de onderste grafiek toont het recordlage jaar  2011-2012.

De blauwe lijn stijgt vanaf mei 2025 opvallend boven de grijze accumulatielijn van de periode 1981-2010, als gevolg van forse sneeuwval.  Gevolg is dat aan het einde van het zomerseizoen 2025 (1 september) de geaccumuleerde SMB uitkwam op 400Gt! Dat is 40 Gt meer dan op 1 september 2024. Het zou me niet verbazen als dat betekent dat de TMB voor het jaar 2024-2025 dicht bij de 0 Gt komt te liggen. Een TMB van 0 betekent geen ijsverlies. Ik wacht met spanning het ‘Polar Portal Season Report 2025’ af.  

Dit artikel werd op 3 september gepubliceerd op klimaatgek.nl