Als antwoord op censuur door burgemeester van Brunssum
Clintel gaat met Climate: The Movie het land in. Ten eerste doen we dat natuurlijk omdat het een uitstekende documentaire is, die op YouTube al meer dan een half miljoen keer is bekeken. Maar ook om principieel weerwoord te bieden aan de censuur door de Brunssumse burgemeester Wilma van der Rijt.
Zij had de vertoning van de film in juni nooit mogen verbieden. Dat betoogde Raymond Schlössels, hoogleraar bestuursrecht aan de Universiteit Maastricht, onlangs in dagblad De Limburger. De krant publiceerde een reconstructie van de affaire rond de vertoning van de film in Limburg. De Hoge Raad bepaalde eerder dat een overheid zich in het privaatrecht, zoals bijvoorbeeld bij de verhuur van een zaal voor het vertonen van een film, aan de grondrechten moet houden. “Inhoudelijke bemoeienis met meningsuitingen vooraf is in strijd met het censuurverbod”, zegt Schlössels in het artikel in De Limburger. “Mij lijkt dat de gemeente hier te ver gaat.”
Clintel beraadt zich momenteel op juridische stappen. Maar u steunt ons en het publieke debat door ook in uw woonplaats een vertoning van de film te organiseren. Als u Climate: The Movie bij u in de buurt wilt laten vertonen, kijken we graag samen met u naar de mogelijkheden. U kunt daarvoor contact opnemen met Marry Dijkshoorn van Clintel: marry.dijkshoorn@clintel.org
Hoe zat het ook alweer?
Na de succesvolle première van Climate: The Movie in maart in het Figi Theater in Zeist werden we benaderd door Shirley Born, een fotografe uit Brunssum. Ze wilde dat de film ook in Limburg zou worden vertoond en dat vonden wij meteen een goed idee. We prikten samen een datum en een locatie voor een avond ergens in de provincie. In eerste instantie zou de film op 10 juni draaien in Lumière in Maastricht, maar helaas besloot die bioscoop op inhoudelijke gronden de verhuur van de zaal door Clintel te cancelen. Born vond vervolgens een alternatieve locatie in Brunssum, De Brikke Oave.
Een paar dagen voor de vertoning kreeg eigenaar Jeffry Lutgens bezoek van twee ambtenaren van de gemeente, die druk op hem uitoefenden op de vertoning niet door te laten gaan. Het zou te maken hebben met ‘verstoring van de openbare orde’ en een ‘risico voor de veiligheid’. De exploitant besloot daarop de avond te cancelen.
Clintel vroeg de Brunssumse wethouder Merle van Leusden-Bruning wat de reden was voor het verbod. Zij wist alleen dat de burgemeester de opdracht had gegeven, maar had geen idee waarom. Van een dreigende situatie was volgens haar geen sprake. Op onze schriftelijke vragen reageerde de burgemeester via haar woordvoerder: “Burgemeester Van der Rijt heeft te kennen gegeven dat de gemeente de vertoning van uw film en het daaropvolgende debat in een gemeentelijke accommodatie onwenselijk acht, omdat daardoor de indruk kan ontstaan dat de gemeente dit initiatief ondersteunt. De uitbater heeft u daarom afgelopen vrijdag laten weten dat de film en debat niet in de Brikke Oave kan plaatsvinden.” Opnieuw nergens iets over een dreigende situatie, verstoring van de openbare orde of een risico voor de veiligheid.
Shirley Born kon op het laatste moment een derde locatie regelen, het cultureel centrum Corneliushuis in Heerlen. Nadat daarmee afspraken waren gemaakt, besloot eigenaar Evert Hartman dat ook hier de film niet vertoond mocht worden. En ook hier blijft de reden onduidelijk. Hartman had gehoord dat de film controversieel was en misschien ‘de openbare orde’ zou verstoren, liet hij Clintel desgevraagd weten. Clintel heeft contact gezocht met de politie in Heerlen, maar daar was niets bekend over dreigingen of mogelijke rellen.
Uiteindelijk hebben we de film toch kunnen vertonen in Limburg, in Het Patronaat in Kerkrade. Ongeveer honderd mensen keken geboeid, luisterden naar de toelichting van Clintel-directeur Marcel Crok en gingen met hem in discussie. De sfeer was prima en de uitbater was zeer tevreden over het verloop van de avond. Wel was er bij de bezoekers verbazing over het stof dat de film in Limburg deed opwaaien. In een vrij land, vonden velen, hoort debat, ook over onderwerpen die misschien gevoelig liggen.
Los van de inhoud is het volgens Clintel verontrustend dat een burgemeester zomaar kan zorgen dat een film verboden wordt. Een burgemeester zou, juist als over een onderwerp veel te doen is, moeten zorgen dat daar een vrij debat over kan worden gevoerd en zich niet met de programmering van een culturele instelling moeten bemoeien. Wat in Brunssum gebeurde is censuur, het belemmeren van het openbare debat en de vrije meningsvorming en een ongefundeerde inperking van de vrijheid van meningsuiting, zoals is vastgelegd in Artikel 7 van onze Grondwet.
Daarom dienden we een formele klacht in tegen burgemeester Wilma Van der Rijt. Wij hoopten dat zij met ons in gesprek wilde gaan en het alsnog mogelijk zou maken om in Brunssum de film te vertonen. Het gemeentehuis zou daarvoor een mooie plek zijn. Burgemeester, wethouders en raadsleden konden dan zelf een oordeel vellen over de inhoud van de film en met ons in debat gaan. Wij stonden hier in ieder geval voor open, Clintel cancelt niemand. Helaas denken ze daar in Brunssum anders over. Onze klacht werd verworpen, van censuur zou volgens de burgemeester geen sprake zijn. We beraden ons nu op volgende stappen.