Prof. Harrie de Swart analyseert drogredenen in klimaat- en coronadiscussies 

April 2023

Essay: Politici met een sigaret in hun oor

Als een politicus met een sigaret in zijn oor, wordt aangesproken waarom hij dit doet en hij antwoordt dat dit is om de krokodillen weg te houden, zal men reageren met ‘maar man, er zijn hier toch geen krokodillen’. Waarop de politicus in kwestie kan antwoorden met: zie je wel dat het werkt!

Of de politicus roept: we hebben een probleem, dus we moeten iets doen. CO₂ in de grond stoppen (of een mondkapje opdoen of afstand houden) is iets. Dus: dit moeten we doen.

Vaak worden we als burger geconfronteerd met redeneringen en beweringen door politici en beleidsmakers. Maar niet zelden voel je aan je theewater: klopt dat wel? Prof. dr. Harrie de Swart is emeritus-hoogleraar Logica en Taalanalyse aan de Universiteit van Tilburg en gespecialiseerd in de grondslagen van de wiskunde, logica en taalanalyse. In een nieuw Clintel-essay, classificeert De Swart een aantal van deze drogredenen en oneerlijke discussiemethoden en illustreert hij ze met voorbeelden uit klimaat- en coronadiscussies.

Zo bespreekt De Swart het argumentum ad populum, ofwel het groepsdenken. Hiervan is sprake als men een bewering als waar aanneemt omdat sprake is van een op het eerste gezicht universeel geaccepteerd oordeel. Het idee is dat als een meerderheid in iets gelooft, dat het dan ook wel waar moet zijn. De geschiedenis (ook die van de wetenschap) heeft geleerd dat de meerderheid er geregeld flink naast zat. Zo was, tot het jaar 1500, 99,99% van de wetenschappers het erover eens dat de zon om de aarde draaide. Maar toch had Copernicus gelijk!

Over groepsdenken haalt De Swart een prachtig citaat van Schopenhauer aan: “Er is geen mening, hoe absurd ook, die mensen niet zullen omarmen zodra ze overtuigd zijn dat die algemeen geaccepteerd is. … Ze zijn als schapen die hun leider volgen waarheen hij ze ook leidt. Ze zouden eerder sterven dan denken! Wanneer een mening dit stadium van universele acceptatie bereikt, dan wordt adhesie een plicht. … Er zijn weinig mensen die zelfstandig kunnen denken, maar iedereen wil een mening hebben en wat dan resteert is slechts die van anderen over te nemen in plaats van zijn eigen mening te vormen.”

Het volledige essay is hier gratis te downloaden.

Clintel ontvangt geen subsidie van de overheid en ook geen bedragen van de Postcode Loterij. Wij kunnen ons werk alleen doen dankzij donaties van particulieren en MKB-bedrijven. Heb je waardering voor dit essay of voor het werk van Clintel in het algemeen, overweeg dan Vriend van Clintel te worden of een donatie over te maken.