Een bijdrage van Ap Cloosterman

Zie hier voor Deel 1 en Deel 2.

Zoals u inmiddels wel weet, schrijf ik regelmatig over een onderwerp uit dit boek. Ik vervolg nu met het onderwerp uit Hoofdstuk 6: “De vuilnisbelt in de Grote Oceaan zit vol plastic en is tweemaal zo groot als Texas”, vanaf pagina 121.

“De vuilnisbelt in de Grote Oceaan is verzonnen”, schrijft Moore. Wel zegt  hij hier bij: “Natuurlijk drijft er plastic afval in de oceanen, maar het is geen gigantische vuilnisbelt. Het meeste is afgedankt visgerei”. Er zijn echter allerlei publicaties en foto’s die naast vervuiling door vistuig ook een andere realiteit laten zien. Volgens Moore zijn dit soort beelden zwaar overdreven en zijn er vele fake, gefotoshopte afbeeldingen in omloop. Maar toch, er is wel degelijk sprake van echte vervuiling en soms niet zo zuinig ook.

Er zijn trouwens ook drijvende vervuilingen, die door (natuur)rampen zijn veroorzaakt. Bijvoorbeeld de vervuiling die heeft plaatsgevonden door de Japanse aardbeving en tsunami van 2011:

De vervuiling van de oceanen vormt hoe dan ook een gevaar voor de gezondheid van mens en zeedier. Zonlicht, forse golfslag en schuring breekt het plastic af tot kleine deeltjes die als voedsel door zeedieren worden gegeten en uiteindelijk in de mens terecht kunnen komen.

Hoe ontstaan de grote concentraties van plastic?
De oceanen zijn voortdurend in beweging als gevolg van de rotatie van de Aarde en heersende windrichtingen. Er zijn vijf grote roterende zeestromingen, die gyres worden genoemd en ook nog enkele kleinere. Het gaat om een soort reusachtige draaikolken waarin het drijfvuil langzaam naar het midden wordt gezogen, vergelijkbaar met een doucheputje. De gyres zijn gelegen in subtropische zones, dat wil zeggen boven en onder de evenaar. In alle vijf is sprake van een verhoogde concentratie van plastic afval ten opzichte van andere delen van de oceanen. Het overgrote deel betreft plastic deeltjes die we met het blote oog haast niet kunnen zien, omdat ze kleiner zijn dan vijf mm. Dit zijn de microplastics.

De gyres zijn geen drijvende eilanden of tapijten van plastic, ook wel garbage patches genoemd. Er is geen sprake van een zichtbaar drijvende opeengestapelde massa van plastic afval in het midden van de oceaan. Het gaat wel om een verhoogde concentratie van plastic dat voor een belangrijk deel uit zeer kleine stukjes bestaat.

Maar er zijn ook veel plekken in oceanen en zeeën waar de concentratie van plastic soep groter is dan in de gyres. Deze plekken worden wel hotspots genoemd. Hier concentreert zich plastic, maar niet als gevolg van circulerende zeestromen. De Middellandse Zee is zo’n hotspot. Aan de ene kant is sprake van permanente toevoer van plastic afkomstig van rivieren die in de Middellandse Zee uitmonden en van kuststeden. Aan de andere kant is de verbinding met de Atlantische Oceaan zo nauw dat daarlangs weinig plastic naar de Atlantische Oceaan ontsnapt. Met andere woorden: plastic dat eenmaal in de Middellandse Zee belandt, zal daar ook blijven.

Toename
Circa veertig procent van al het plastic dat we gebruiken, is plastic dat éénmalig gebruikt wordt, zoals verpakkingen. Het gaat bovendien niet om eenmalig plastic alleen. Autobanden zijn gemaakt van rubber en kunststof en door te rijden slijten de banden en komen microplastics vrij. Ook het dragen van kleding veroorzaakt microvezels en in verzorgingsproducten en verf kunnen microplastics zitten die met het afvalwater wegspoelen. In filters van sigaretten is ook een soort plastic verwerkt, en zelfs in kauwgom.
De bewust aan onze verzorgingsproducten en cosmetica toegevoegde microplastics stromen via onze badkamer het riool in. Dat rioolslib wordt later als mest met plastic en al over het land uitgereden. Recent onderzoek heeft aangetoond dat microplastics vervolgens via het wortelstelsel van planten worden opgenomen in diverse groenten en fruit zoals wortelen en appels, en dus op ons bord eindigen.

In de komende tien jaar zal de productie van plastic met 40% toenemen. Als we niets tegen de plasticsoep ondernemen, zal er in 2050 qua gewicht meer plastic in zee zijn dan vis. De Verenigde Naties waarschuwen dat het zeeleven onherstelbaar verwoest zal worden.

Mijn vraag is: wat is dan het totale pakket aan maatregelen, die de aangesloten VN-landen zouden moeten nemen? Wellicht is het één van de oplossingen om te zorgen, dat riviervervuilers de beschikking krijgen over een adequate vuilophaaldienst en afvalverwerking. Volgens het Wereld Natuur Fonds verdwijnt er 11 miljoen ton aan (plastic)afval jaarlijks in zee. Duidelijk is volgens mij dat het opruimen van rotzooi op zee veel te weinig aandacht krijgt.

Klimaat
U zult het misschien niet willen geloven, maar deze vervuiling heeft ook consequenties voor klimaatverandering en dan met name op de opwarming van de oceanen en de neerslag (droogte en bovenmatige neerslag).
Allereerst hierop een toelichting: Sous Vide Balls zijn een handig hulpmiddel bij het koken. Wanneer u ze gebruikt, hoeft u niet meer water aan het waterbad toe te voegen, zelfs niet gedurende enkele uren koken. De ballen vervangen de functie van een deksel. Naast het voorkomen van waterverdamping, helpen ze ook om de temperatuur beter te handhaven en warmteverlies te voorkomen.

Wikipedia meldt dat het oppervlak van de plastic vervuiling in de Grote Oceaan (106 miljoen km²) een oppervlak beslaat van naar schatting 700.000 tot 15 miljoen km² en dat dit overeenkomt met een hoeveelheid vervuiling van 100 miljoen ton. Als deze gegevens juist zijn, betekent het, dat ongeveer 1 tot 14% van het oppervlak van de Grote Oceaan vervuild is met (plastic)afval. Deze vervuiling fungeert, net als bij Sous Vide Balls, als deksel op het oceaanwater en dat betekent dat er veel minder verdamping en dus ook minder wolkenvorming plaatsvindt, maar ook dat een groot deel van de oceaan haar warmte ’s nachts niet kwijt kan en dat daarmee sprake is van vasthouden van warmte in het oceaanwater.

In veel mindere mate zal dit effect ook optreden bij het plaatsen van drijvende zonnepanelen. Immers het afgedekte oppervlak is veel kleiner. In de nabije toekomst zullen in de Nederlandse oppervlaktewateren meer en grotere drijvende zonnepaneleninstallaties worden geplaatst. Kennis over het effect op waterkwaliteit is beperkt.

Opruiming van het afval op zee
De mens is begonnen om het plastic afval in de oceanen op te gaan ruimen. In 2012 startte de Nederlander Boyan Slat het project “The Ocean Cleanup, met als doel om 90% van al het plastic uit de oceaan te vissen.
Dit afval komt vooral uit sloppenwijken van Aziatische wereldsteden, waar geen vuilniswagens komen en waar al het afval in de rivieren belandt.

The Ocean Cleanup heeft twee grote veegarmen in de Grote Oceaan, die voortgetrokken worden over de zeespiegel en als een C-vormige bezem alles meenemen wat ze tegenkomen. Het verzamelde afval kan dan worden opgeschept en weggebracht. In 2021 heeft Slat 816 ton plastic afval opgevist. Slechts een fractie van de hoeveelheid die jaarlijks (11 miljoen ton) wordt gedumpt.

Het wordt volgens mij de hoogste tijd, dat alle landen ingrijpende maatregelen gaan nemen om te stoppen met dumpen van afval in zee, maar ook met het opruimen daarvan. Singapore is een uitstekend voorbeeld hoe je moet omgaan met vervuilers: een peuk of een propje papier is in Singapore ‘not done’. De boete kan oplopen tot €300.
Gooi geen kauwgom op de grond, want dit kan je een boete van zo’n €600 opleveren.

Het voorkomen en opruimen van afval op zee vraagt om de allerhoogste urgentie. Wellicht kan Nederland het voortouw voor verdere schoonmaak nemen. Boyan Slat redt het niet in zijn eentje.

Slotwoord
Dit is mijn laatste aflevering van de boekbespreking van Patrick Moore.
Ik hoop dat er met de informatie uit de afleveringen een ommekeer komt in het fatale niet werkende klimaatplan, dat voornamelijk gefocust is op het terugdringen van CO2-emissie en er meer aandacht en actie komt voor oplossingen die door klimaatsceptici worden ingebracht.

Het boek Onzichtbare Neprampen en Verzonnen Onheil kan besteld worden via deze pagina. Door het boek te kopen via de Clintel-website steunt u ook Clintel een beetje.