In het tweede nummer van dit jaar van het Nederlands Juristenblad is een wetenschappelijk artikel verschenen van de hand van Lucas Bergkamp, adviseur van Clintel. In dit coverartikel legt Bergkamp uit waarom rechterlijke emissiereductiebevelen in klimaatzaken waarschijnlijk ineffectief zijn en mogelijk zelfs contraproductief.

Clintel heeft zoals bekend een vordering ingediend om te tussen te komen in het hoger beroep dat Shell tegen Milieudefensie heeft aangespannen (naar aanleiding van de eerdere uitspraak dat Shell haar CO2-emissies in 2030 in de hele keten met 45 procent moet hebben teruggebracht). Clintel wil in deze algemeen belang-zaak de wetenschappelijke en andere feiten, alsmede de rechten en belangen die tot nu toe onderbelicht zijn gebleven, voor het voetlicht brengen. Immers, slechts op basis van volledige en juiste informatie kan het Hof een gefundeerd oordeel vellen.

Het artikel van Bergkamp laat zien dat hij het klimaat- en burgerlijk recht tot in de details beheerst. Refererend aan de uitspraken in de Urgenda-zaak en het vonnis van de Rechtbank Den Haag in de klimaatzaak tegen Shell, stelt hij vast dat de rechterlijke macht met die uitspraken de emissiereductie naar zich toegetrokken heeft. Maar zal een rechterlijk emissiereductiebevel een gunstig effect hebben op klimaatverandering? Op overtuigende wijze toont Bergkamp aan dat dit niet het geval zal zijn.

In klimaatzaken wordt volgens Bergkamp het klimaatprobleem voorgesteld als “een exogeen, lineair, statisch systeem met een enkele variabele, in plaats van een endogeen, non-lineair dynamisch systeem met tal van co-variabelen.” Hij stelt dat de rechter met die simpele voorstelling weliswaar beter uit de voeten kan, maar dat daarmee de weerbarstige werkelijkheid niet verandert. Rechterlijke emissiereductiebevelen, met name wanneer gericht tegen ondernemingen, zullen waarschijnlijk weinig tot niets doen om de wereldwijde emissies te doen dalen, zo concludeert hij. “Ten gevolge van de beperkingen die voortvloeien uit zowel de complexe werkelijkheid als uit het bestaande rechtssysteem, is de effectiviteit van dergelijke bevelen twijfelachtig en is zelfs contraproductiviteit niet uitgesloten.”

De te verwachten effectiviteit van het rechterlijk bevel wordt bovendien belemmerd door andere rechtsregels en -beginselen, zoals de contractsvrijheid van ondernemingen, zo redeneert Bergkamp. Zijn analyse suggereert dat het rechterlijk bevel in klimaatzaken niet effectief kan zijn, omdat een veilig klimaat een probleem van wereldwijde collectieve actie is. Een rechterlijk bevel dat een enkel land of een individuele onderneming een koolstofbudget oplegt, heeft geen zin zolang er geen afdwingbaar wereldwijd budget bestaat en zodra er wel zo’n afdwingbaar wereldwijd budget bestaat, zou een individueel, door de rechter opgelegd budget onnodig zijn om een veilig klimaat te garanderen. “In deze constellatie is het begrijpelijk dat de rechter zich machteloos voelt, want dat is zij ook,” zo besluit hij zijn artikel.

Op woensdag 15 maart zal Clintel voor het Hof Den Haag verschijnen om uit te leggen waarom zij in het geding tussen Milieudefensie en Shell een essentiële rol kan spelen. Milieudefensie verzet zich, zoals verwacht, tegen de tussenkomst van Clintel en ook Shell heeft nog bedenkingen. Veel van die bezwaren zijn echter ongegrond.

Clintel is zich inmiddels intensief aan het voorbereiden op de zitting op 15 maart. We doen daarom nu een beroep op jullie. Je kunt ons op twee manieren steunen: door je aan te melden en ons te machtigen je te vertegenwoordigen en door te doneren. Om goed beslagen ten ijs te komen heeft Clintel nog extra fondsen nodig.

Bijna 2.000 mensen hebben zich al achter Clintel geschaard en ons gesteund. Maar we hebben nog veel meer mensen nodig. Wij zouden het bijzonder op prijs stellen als je ook een bijdrage zou willen leveren. Meedoen en doneren kan via onze speciale website voor deze zaak: klimaatzaakvandeeeuw.nl

Link naar het artikel van Bergkamp: https://www.njb.nl/auteurs/lucas-bergkamp/