COP28: een opleving van kernenergie en een mooie toekomst voor fossiele brandstoffen

Van Samuel Furfari oorspronkelijk gepubliceerd op Factuel

Bron: Shutterstock

Voor sommigen lijkt COP28 een doorbraak te zijn geweest, met het woord “energie” voor het eerst opgenomen in de conclusies. De vermelding van de “overgang weg” van fossiele brandstoffen zorgde voor opschudding, maar bij analyse van de tekst blijkt dat er zoveel mazen in de wet zijn dat ze ontwikkelingslanden hebben toegestaan te tekenen, omdat ze – net als bij het Akkoord van Parijs – niet verplicht zijn het geïsoleerde voorbeeld van de EU te volgen.

China, dat wordt beschouwd als een ontwikkelingsland, had geen moeite om het akkoord te ondertekenen. De gasproducerende landen – Rusland en de Golfstaten bijvoorbeeld – zijn zelfs opgetogen, aangezien gas wordt beschouwd als een overgangsenergie. De grote verliezers van COP28 waren de milieu-NGO’s en de EU, die met een niet-bindende tekst zitten opgescheept waarin iedereen kan doen en laten wat hij wil, maar waarin vooral kernenergie als een overgangsenergie wordt beschouwd. Ze applaudisseerden, maar ongetwijfeld om de leegte van deze COP te verbergen.

Zoals altijd werden de laatste dagen van deze 28e Conferentie van de Partijen bij het Raamverdrag van de Verenigde Naties inzake klimaatverandering (COP) gekenmerkt door veel drama, maar het eindigde, zoals altijd, met applaus, knuffels en ontroering, alsof we deze keer iets buitengewoons hadden bereikt. Maar ondanks de 27 vorige COP’s blijft de wereldwijde CO₂-uitstoot stijgen. Tot 2022 zijn ze met 61% gestegen – dankzij de Covid-crisis, anders zouden ze met 65% zijn gestegen.

Energie voor het eerst centraal in een COP-tekst
Het is waar dat er deze keer twee belangrijke vernieuwingen zijn. Vanaf het begin hebben 22 landen een akkoord ondertekend om kernenergie te ontwikkelen. Ook al is dit in de marge van de conferentie (zie mijn artikel van 11 december op deze blog), de ecologen zullen de beker tot op de bodem leeg drinken, want COP28 zal herinnerd worden als het jaar van de terugkeer van kernenergie, aangezien deze landen hebben laten zien dat ze vastbesloten zijn om kernenergie nieuw leven in te blazen.

Het andere grote nieuws, dit keer in de conclusies van de overeenkomst, is dat het woord “energie” voor het eerst voorkomt in een besluitvormingsdocument. Je zou zelfs kunnen zeggen dat COP28 niet over klimaat ging, maar over energie. Zelfs in de overeenkomst van Parijs ontbrak het woord “energie”. Deze keer komt het 17 keer voor in de 21 pagina’s tellende tekst, wat een grote overwinning lijkt voor milieu-NGO’s.

Maar het is een schrale troost. In de teksten van internationale instellingen telt elk woord, zoals we zullen zien bij het analyseren van de punten 28 en 29, het centrale deel, van de conclusies van deze COP28.

Een catalogus van vrome wensen
Punt 28. Erkent voorts de noodzaak van diepe, vroegtijdige en duurzame reducties van broeikasgasemissies die stroken met de 1,5°C-trajecten, en roept de partijen op om op nationaal vastgestelde wijze bij te dragen aan de volgende wereldwijde inspanningen, rekening houdend met de Overeenkomst van Parijs en hun verschillende nationale omstandigheden, trajecten en benaderingen:

De inspanningen moeten nationaal worden bepaald, d.w.z. deze conclusies zijn niet bindend; elk land beslist wat het wil doen. Bovendien wordt erkend dat ontwikkelingslanden zich in een “andere” situatie bevinden en dat daarom niet van hen wordt verwacht dat ze de groei van hun energieverbruik opgeven. Het woord “ontwikkelingslanden” komt 47 keer voor in de tekst, waaruit blijkt dat de ontwikkelingslanden vastbesloten zijn om de door de EU voorgestelde maatregelen niet te volgen. Zonder deze redundantie zou er eenvoudigweg geen overeenkomst zijn geweest.

We mogen niet vergeten dat China een ontwikkelingsland is volgens de definitie van de Verenigde Naties. Niets is dus van toepassing op China, en nog minder op India, ook al zijn deze twee landen verantwoordelijk voor 38,6% van de wereldwijde CO₂-uitstoot.

(a) verdrievoudiging van de wereldwijde capaciteit voor hernieuwbare energie en verdubbeling van de gemiddelde jaarlijkse verbetering van de energie-efficiëntie tegen 2030;
Het woord “capaciteit” is belangrijk, omdat de hernieuwbare energiebronnen die door activisten worden getolereerd – windturbines en fotovoltaïsche zonnepanelen – intermitterend en variabel zijn. Hun gemiddelde belastingsfactor over vijf jaar in de EU is respectievelijk 23% en 11%. Een windturbine moet daarom voor meer dan driekwart van de tijd worden vergezeld door een regelbare energiecentrale en een zonnepark voor 90% van de tijd. Dit betekent dat als we load shedding willen vermijden, we ook de geïnstalleerde capaciteit van niet-hernieuwbare energie moeten verdrievoudigen. Aangezien Afrikaanse landen deze capaciteit nog niet geïnstalleerd hebben, kunnen we niet verwachten dat hernieuwbare energie zich daar zal ontwikkelen. Regeringen beginnen zich te realiseren dat ze twee elektriciteitssystemen parallel zouden moeten laten werken, wat natuurlijk onnodig duur is.

Bovendien wordt bij de bouw en bouw van nieuwe installaties voor hernieuwbare energie geen gebruik gemaakt van elektriciteit die wordt opgewekt door hernieuwbare energiebronnen, maar van mineralen en andere producten die uit de aarde worden gewonnen, verwerkt, behandeld en getransporteerd met behulp van fossiele brandstoffen. De 2500 ton beton waaruit de basis van een windturbine bestaat en de 900 ton staal in de mast worden niet geproduceerd uit de elektriciteit die wordt opgewekt door windturbines of zonnepanelen, maar uit fossiele brandstoffen. Het is een waarheid als een koe, maar voor elke toename in infrastructuur voor hernieuwbare energie zijn meer fossiele brandstoffen nodig.

Wat energie-efficiëntie betreft, benadruk ik de evidente relevantie van deze maatregel, zoals ik laat zien in een artikel op de website van Science-climat-énergie, maar we moeten ons niet te veel illusies maken, want we hebben genoeg kennis achteraf om te begrijpen dat de parameter energie-intensiteit, die de essentiële indicator is om de relevantie van energie-efficiëntie te meten, bezig is een asymptoot te bereiken. Het isolatiepaneel dat energie zal besparen, zal bijvoorbeeld geproduceerd zijn met behulp van fossiele brandstoffen. We lopen het gevaar in cirkels rond te draaien. Ik heb net gehoord dat sommige ecologen tegen dubbele beglazing zijn omdat er meer zandgroeven moeten worden geëxploiteerd.

(b) De inspanningen versnellen om geleidelijk een einde te maken aan elektriciteit die wordt opgewekt met kolen zonder afvang;
Dit is in feite het versnellen van de inspanningen om elektriciteit die wordt opgewekt door verbranding van steenkool zonder afvang van CO₂-emissies, geleidelijk uit te bannen. Maar nogmaals, dit zal gelden voor OESO-landen en niet voor ontwikkelingslanden, geleid door China.

(c) De wereldwijde inspanningen versnellen om energiesystemen met netto nuluitstoot te bereiken,
De leegheid van deze zin verdient niet eens een opmerking. Dit soort ongerijmdheden komt soms voor in documenten waarover wordt onderhandeld in internationale organen, wanneer niemand de betekenis begrijpt van wat een onderhandelaar heeft ingevoegd en het toch in de uiteindelijke tekst terechtkomt.

(c) Versnel de wereldwijde inspanningen om energiesystemen te bereiken die netto nul zijn, met gebruik van koolstofvrije of koolstofarme brandstoffen ruim voor of rond het midden van de eeuw;
De mensen die deze zin schreven hadden waarschijnlijk synthetische brandstoffen in gedachten. Deze bestaan niet, zoals het einde van de zin suggereert. Sterker nog, om ze te produceren moet je, tenzij je gelooft in het bestaan van perpetuum mobile, andere vormen van energie gebruiken, want vrije energie bestaat niet. Deze synthetische brandstoffen worden geproduceerd uit waterstof, een molecuul dat niet in de natuur bestaat en dat geproduceerd moet worden uit… energie. Ik verwijs je naar mijn boek “L’utopie hydrogène” voor meer uitleg. Deze waterstof moet reageren met CO₂ die wordt geproduceerd door fossiele brandstoffen of wordt opgevangen uit de atmosfeer door enorme hoeveelheden energie te verbruiken. COP28 is sciencefiction aan het worden.

(d) op een eerlijke, ordelijke en rechtvaardige manier “afstappen” van fossiele brandstoffen in energiesystemen, waarbij de actie tijdens dit kritieke decennium wordt versneld om tegen 2050 tot nul te komen, in overeenstemming met de wetenschap;
Dit moeilijk te vertalen neologisme heeft het mogelijk gemaakt om een overeenkomst te bereiken tussen landen die fossiele brandstoffen produceren en hun tegenstanders, waarbij het “uitfaseren”, dat al was afgewezen tijdens COP 26 in Glasgow met betrekking tot steenkool, werd vermeden. Niet alleen duidt dit werkwoord op een vage overgang, maar het wordt afgezwakt door bijna overbodige “eerlijke, ordelijke en rechtvaardige” waarborgen om ervoor te zorgen dat degenen die het zich niet kunnen veroorloven de overgang niet hoeven te maken. Nogmaals, ontwikkelingslanden – Afrika, China en India in het bijzonder – worden alleen getroffen als de overgang “eerlijk en rechtvaardig” is. Deze maas in de wet is zo vaag dat hij zelfs van toepassing zou kunnen zijn op bijvoorbeeld bepaalde EU-lidstaten.

Wat heeft de zinsnede “in overeenstemming met wetenschappelijk bewijs” ermee te maken? Om het aandringen van het IPCC op deze overgang te onderstrepen? Om Saoedi-Arabië een plezier te doen, dat de stellingen van het IPCC slechts licht heeft aangevochten, zoals ik deze week in een ander artikel heb aangegeven?

(e) Versnellen van nul- en lage-emissietechnologieën, met inbegrip van maar niet beperkt tot hernieuwbare energiebronnen, kernenergie, reductie- en verwijderingstechnologieën zoals het afvangen, gebruiken en opslaan van koolstof, met name in sectoren waar het moeilijk is om emissies te verminderen, en koolstofarme waterstofproductie;
Dit is de andere grote nieuwigheid van deze COP: kernenergie wordt expliciet genoemd. Er kan geen sprake zijn van hernieuwbare energiebronnen zonder de onmisbare kernenergie te noemen.

Gebruikers van steenkool vinden in deze paragraaf een achterpoortje door het afvangen van koolstof te noemen, een technologie die tot nu toe geen andere industriële toepassing heeft dan het produceren van meer koolwaterstoffen door ze opnieuw in putten te injecteren om de druk te verhogen en het uitstoten van olie en gas te bevorderen.

(f) het versnellen en aanzienlijk verminderen van de wereldwijde uitstoot van kooldioxide, inclusief methaan, tegen 2030;
Deze paragraaf is een waarheid als een koe sinds het Raamverdrag inzake klimaatverandering dat in 1992 in Rio werd aangenomen.

(g) Versnellen van de vermindering van de emissies van het wegvervoer via verschillende routes, onder meer door de ontwikkeling van infrastructuur en de snelle inzet van emissievrije en emissiearme voertuigen;
Dit punt is niet interessant om wat er staat, maar om wat er niet staat. Ondanks de afschuw van milieu-NGO’s wordt het luchtvervoer niet genoemd. Het zal je niet ontgaan zijn dat het steeds meer onder vuur komt te liggen, ook al heeft het de familiebanden tussen bevolkingsgroepen die tijdelijk gescheiden zijn door de levensstijlen van mannen en bedrijven, sterk verbeterd. Wanneer ik mijn studenten het begrip externe kosten van energie bijbreng, dat ecologen zo dierbaar is, praat ik ook met hen over de interne voordelen van energie en illustreer ik dit met de vreugde van familiebijeenkomsten die vliegreizen met zich meebrengen.

En is het toeval dat de luchtvaart niet wordt veroordeeld? Twee weken voor deze VN-conferentie werd de Dubai Air Show gehouden, waar vliegtuigen als zoete broodjes werden gekocht, met name door de luchtvaartmaatschappijen van de Verenigde Arabische Emiraten, die gastheer waren van deze COP (zie mijn artikel ‘The aviation sector is on cloud nine… it’s flying high’ in PAN.be).

Wat betreft de vermelding van de ontwikkeling van wegeninfrastructuur, dit is een teken dat de strijd tegen CO₂-uitstoot niet van plan is om het wegvervoer te beperken.

(h) inefficiënte subsidies voor fossiele brandstoffen die de energiearmoede niet aanpakken en geen billijke overgang garanderen, zo snel mogelijk afschaffen;
In deze zin kan iedereen vinden wat hij wil verdedigen. Want het niet-gekwantificeerde woord “inefficiënt” is relatief. De doeltreffendheid van subsidies in Frankrijk kan niet worden vergeleken met de doeltreffendheid van een subsidie waarmee een burger of een transporteur in een arm land brandstof voor zijn bedrijfsvoertuig kan betalen. Bovendien staat in de paragraaf dat als we energiearmoede willen bestrijden, we fossiele brandstoffen moeten blijven subsidiëren.

De COP’s zullen uitgeput raken lang voordat de fossiele brandstoffen zijn opgebruikt.
Punt 29. Erkent dat transitiebrandstoffen een rol kunnen spelen bij het vergemakkelijken van de energietransitie en tegelijkertijd de energiezekerheid kunnen waarborgen;

De term “overgangsbrandstoffen” is inderdaad meervoudig. Een paar jaar geleden beschouwde zelfs het Europees Parlement aardgas als een “overbruggings-energie” op de weg naar hernieuwbare energie; ik grapte toen dat het geen overbrugging was, maar een viaduct, omdat gas onherroepelijk is. Het is dus duidelijk dat het voor Rusland en de Golfstaten – en misschien zelfs hypocriet voor Washington – allemaal om aardgas draait. De wereld kan niet zonder steeds meer aardgas, een energie die schoon, overvloedig, beschikbaar en goedkoop is. Kijk maar naar hoe de Europese Unie zich in allerlei bochten wringt om Russisch gas te vervangen door gas uit een heleboel andere landen, omdat we weten dat we nog lang niet zonder deze CO₂-producerende energie kunnen.

Maar voor landen met fossiele energiereserves – waaronder steenkool – vooral in Afrika, stelt deze paragraaf hen in staat om hun eigen fossiele energie te produceren om te verkopen, zodat ze de financiële middelen hebben om te investeren in dure duurzame energie. Het is niet te stoppen: we willen groen worden, maar we hebben geld nodig en dat gaan we vergaren door fossiele brandstoffen te verkopen! Maar omdat er geen definitie is van deze vreemde uitdrukking, zou zelfs China heel goed kunnen beweren dat steenkool zijn overgangsenergie is naar aardgas of kernenergie of hernieuwbare energie.

Maar bovenal eindigt deze paragraaf met de fundamentele prioriteit van energievoorzieningszekerheid. Dit betekent dat we met het onweerlegbare argument van veiligheid kunnen doen wat we willen.

Bovendien, terwijl punt 28 over energie acht subpunten heeft, vormt dit zinnetje alleen al punt 29, alsof het is toegevoegd nadat het vorige punt was opgesteld, alsof het de tegenstrijdigheid met de rest van de tekst wil onderstrepen, alsof het wil laten zien dat dit de echte conclusie van COP28 is.

Bravo aan de Verenigde Arabische Emiraten
Al deze woorden onderstrepen de leegte van de COP’s sinds 1995. Elk van de 88.000 deelnemers in Dubai kan hier iets van leren, want dit is waar ze voor hebben gestreden, hoe ver ze ook van elkaar af staan. Sultan Al Jaber, die COP28 voorzat, deed het voorkomen alsof deze COP een succes was voor de tegenstanders van fossiele brandstoffen, door ons te verzekeren dat er niets zal veranderen. Heeft hij Le Guépard van Giuseppe Tomasi di Lampedusa gelezen, waarin staat dat “als we willen dat alles blijft zoals het is, alles moet veranderen”?

COP29 zal gehouden worden in Bakoe, waar de families Nobel en Rothschild in de 19e eeuw hebben bijgedragen aan het ontstaan van de olie-industrie. Azerbeidzjan is nog steeds zeer actief op het gebied van olie en levert 2/3 van de olie die door Israël wordt gebruikt, maar ook steeds meer op het gebied van gas. Servië heeft net een gaspijpleiding naar Bulgarije in gebruik genomen om gas uit Bakoe te importeren. Dit land in de Kaukasus zal ook de overstap maken naar meer fossiele brandstoffen, zowel voor zichzelf als voor de EU, die het het hof maakt om niet-Russisch gas te krijgen. De kans is groot dat COP29 ook zal eindigen in het voordeel van fossiele brandstoffen.

Het besef dat de COP zich wil bemoeien met het beheer van het leven van mensen via hun consumptie zal de Europeanen in staat stellen hun ongenoegen te laten blijken bij de Europese verkiezingen op 9 juni 2024, omdat het eindresultaat is dat hen dure energie wordt opgelegd terwijl de rest van de wereld overvloedige en goedkope energie blijft gebruiken.

COP of geen COP, Europese verkiezingen of geen Europese verkiezingen, één ding is zeker: de wereldwijde CO₂-uitstoot zal blijven stijgen.

Auteur