Great Barrier Reef

Dit is een gastbijdrage van bioloog Hans Wolkers

Onlangs berichtte de NOS over de plannen van de Australische regering om het Great Barrier Reef extra te beschermen door het verbeteren van de waterkwaliteit, het verminderen van erosie en het bestrijden van de illegale visserij. Critici vinden deze maatregelen zinloos omdat klimaatverandering -volgens hen de grootste bedreiging voor het rif – onvoldoende wordt aangepakt. Tien jaar geleden voorspelden een aantal wetenschappers al een massale sterfte van het rif door klimaatverandering. Maar harde getallen uit 2021 laten een ander beeld zien: het rif is in een geweldige conditie. De maatregelen van de regering zijn volgens hem dan ook überhaupt niet nodig. De waterkwaliteit is prima en ook de illegale visserij is minimaal. Geldverspilling dus.

Rond het Great Barrier Reef (GBR) doen al jaren doemscenario’s de ronde. Volgens Unesco is het rif in zo’n slechte staat dat dit prachtige natuurgebied daarom op de lijst van bedreigd natuur werelderfgoed geplaatst moet worden. In 2012 berichtte ook het wetenschappelijke tijdschrift PNAS dat het er slecht uitzag voor het GBR. Onderzoekers stelden dat het rif in continue verval is (onder andere door klimaatverandering) en voorspelden dat als er niets zou gebeuren het koraal binnen tien jaar zou afnemen tot slechts 5-10% van de oorspronkelijke bedekking.

Fig.2    Bron: Wikimedia

Maar is dit doemscenario uitgekomen en kloppen de statements van de milieubeweging en sommige wetenschappers wel dat klimaatverandering een grote bedreiging vormt voor het GBR? Nee, stel de marien geofysicus Peter Ridd, die het GBR al meer dan 35 jaar lang bestudeert. Volgens hem verkeert het GBR op dit moment in een absoluut geweldige conditie. “Ondanks de claim van sommige koraalwetenschappers dat er de afgelopen vijf jaar maar liefst drie keer catastrofale rifschade is geweest, zien we nu een recordhoge koraalbedekking”, zegt Ridd in een gesprek via Zoom. “Die schade kan nooit zo dramatisch zijn geweest als ze claimden. Er is door sommigen flink overdreven, want dramatische schade en dan nu al zo’n spectaculair herstel, dat kán gewoon niet.”

Fig.3    Bron: Australian Institute of Marine Science

Ridd beroept zich hierbij op harde cijfers. Een langetermijn monitoring van het rif, uitgevoerd door het Australian Institute of Marine Science, laat namelijk zien dat het rif in 2020-2021 in topconditie verkeert. De schade van voorgaande jaren door cyclonen en de beruchte koraal-etende doornenkroon zeester is grotendeels hersteld. Volgens het instituut is de koraalbedekking met 25% tot bijna 40% toegenomen tot een recordhoogte in 2021. (fig.3).

Fig. 3   Data: Australian Institute of Marine Science

Ridd wijst erop dat ook het in PNAS geschetste doemscenario van 2012, toen de koraalbedekking een duidelijke dip vertoonde, niet is uitgekomen. Integendeel: het rif heeft juist een sterk herstel laten zien. De alarmistische geluiden uit de hoek van sommige wetenschappers, milieubeweging en media blijken ongegrond: het rif blijkt een robuust ecosysteem te zijn dat zich snel kan herstellen van schade. Als mogelijke reden voor die doemscenario’s noemt Ridd het feit dat af en toe massale hoeveelheden koraal sterven door cyclonen of een uitbraak van de doornenkroon zeester. Dit wordt dan breed uitgemeten in de media en voor onderzoekers kan dat extra onderzoeksgeld betekenen. Herstel van het rif haalt de kranten echter meestal niet. “Ik denk niet dat dit opzettelijke leugens zijn”, zegt Ridd. “Ik denk dat er een extreme vorm van groepsdenken heerst, waarbij iedereen elkaar napraat, en tegenspraak niet wordt geduld, terwijl in de wetenschap juist het omgekeerde zou moeten gebeuren.”

Ridd ontkent niet dat de wateren van het GBR langzaam warmer worden. Wetenschappers voorspellen dat de watertemperatuur de komende decennia met 1-1,5 graad zal toenemen. Sommigen beweren dat dit het einde zal beteken van het GBR en dat 98 procent van het koraal zal afsterven. Maar volgens Ridd is deze kleine temperatuurtoename van het water geen enkel probleem. “Het GBR ligt in het zuidelijke deel van de koraaldriehoek. Hier komen dezelfde koraalsoorten voor als in de noordelijke delen rond Papoea en Indonesië, maar daar is het water wel zo’n 1,5 -2 graden Celsius warmer”, legt hij uit. “Ik verwacht daarom dat verreweg de meeste soorten dit gemakkelijk aan kunnen.”

En zelfs als de temperaturen te hoog lijken te worden denkt Ridd dat het koraal zich kan aanpassen. Koralen leven samen met kleurige algen, zoöxanthellen, die zuurstof en koolhydraten voor de poliep produceren. Bij te hoge temperaturen, stoten de koraalpoliepen echter de zoöxanthellen uit. Dit doen ze waarschijnlijk omdat hun kleurige gasten dan giftige stoffen gaan vormen. Dit zorgt voor koraalverbleking, maar vooralsnog geen dood koraal. Het blijkt dat de poliep en de zoöxanthellen zich onder deze omstandigheden na verloop van tijd toch kunnen aanpassen, waardoor het gebleekte koraal weer een algensoort vindt om mee samen te leven, waardoor ze kan herstellen. “Door dit aanpassingsmechanisme van bleken en weer nieuwe algen opnemen overleeft het koraal al millennia lang wisselende omstandigheden”, stelt Ridd. “Vooralsnog is er absoluut geen wetenschappelijk bewijs dat het rif een kleine opwarming van het zeewater niet zal overleven. Integendeel: Ik zie het GBR als een robuust natuurgebied dat uiterst veerkrachtig is en goed bestand is tegen wisselende omstandigheden, inclusief klimaatverandering.”