Eindelijk een genuanceerd boek voor kinderen over klimaatverandering! Niet geschreven door een klimaatwetenschapper, maar door twee geïnteresseerde burgers, Alfred Knol en Jeroen Visbeek. De auteurs mikken met het boekje op groep 8 (laatste jaar) van de basisschool en zij hopen dat docenten ermee aan de slag gaan. Gekoppeld aan het boekje is een website opgetuigd, waar een groot deel van het materiaal vrij beschikbaar is en waar kinderen ook een uitgebreide Kwis kunnen doen.

Het boek heet Ko’s Klimaatboekje, Verslag Klimaatreis Ko en Einstein. Ko en zijn hondje Einstein gaan in deel I van het boek samen op klimaatreis. Zij bezoeken allerlei plekken op de wereld die in verband gebracht worden met klimaatverandering, denk aan Groenland, de Noordpool, de Zuidpool, de Malediven, het Himalaya-gebergte etc. In deel II maken ze een tijdreis en in deel III gaan ze op bezoek bij de klimaatprofessor.

Onderweg vertelt Ko zeer gedetailleerd over weer en klimaat. Het boek staat bomvol informatie en is niet alleen rijkelijk voorzien van leuke tekeningen maar ook van heel veel grafieken (127 om precies te zijn en achterin staat een bronvermelding waar die grafieken vandaan komen). Zelfs het CLINTEL-rapport Het Raadsel van de Verdwenen Hittegolven komt aan bod.

Hierboven is een fragment te zien uit het boek. Heel speels gedaan door de handgeschreven teksten.

Het boek is qua thema’s uit de klimaatdiscussie zeer compleet. Zeespiegelstijging, koralen, ijsberen, orkanen, overstromingen, droogte, bosbranden, vergroening door CO2, maar ook temperatuurmetingen, de hockeystick, het komt allemaal voorbij en wordt vrij toegankelijk uitgelegd. Chapeau dus voor de auteurs die een buitengewone prestatie hebben neergezet.

De auteurs van het boek zijn door hun research behoorlijk sceptisch geworden over het algemeen geaccepteerde beeld rond klimaatverandering. Zij zitten dus op hetzelfde spoor als CLINTEL. Toch – en dit is volledig mijn persoonlijke mening – zou ik liever hebben gehad dat de auteurs deze mening iets minder stellig zouden hebben geventileerd. Nu zijn ze soms wel erg stellig over de – tegenovergestelde – boodschap. Zo schrijven ze bijvoorbeeld over de rol van CO2:

Uit onderzoeken blijkt dat CO2 in het verleden niet de oorzaak kon zijn van opwarming (of afkoeling). Daarom heeft ook nu CO2 nauwelijks invloed op de temperatuur.

Deze redenering gaat mank natuurlijk. Dat er in het verleden geen sterke relatie te vinden is tussen CO2 en temperatuur (ook daarover is heel wat debat trouwens) betekent nog niet dat de toename van CO2 nu niet een noemenswaardige invloed zou kunnen hebben. Persoonlijk zou ik dus liever zien dat kinderen voornamelijk aan het denken worden gezet. Dit doen de auteurs overigens geregeld door een tussenkopje te plaatsen “Om over na te denken”.

Ik heb een flink aantal Kwis-vragen doorlopen en had niet alle antwoorden goed. Dat zet te denken :)

Bij een vraag bijvoorbeeld over de oorzaak van de opwarming van Nederland zijn er drie mogelijke antwoorden:

Volgens het KNMI zijn de zomers tegenwoordig iets warmer dan vroeger.
VRAAG: Wat noemt het KNMI als belangrijkste oorzaak?

  1. Opwarming door de toename van CO2.
  2. De zon schijnt feller door de schonere lucht.
  3. Het gat in de ozonlaag wordt steeds groter.

Ik koos hier voor antwoord 1 omdat het KNMI er volgens mij toch echt vanuit gaat dat CO2 ook in Nederland de belangrijkste oorzaak van de opwarming is. Daar zijn ook de KNMI-scenario’s op gebaseerd. De auteurs stellen echter dat antwoord 2 het juiste antwoord is. Het KNMI benoemt deze factor zeker wel eens maar benadrukt eigenlijk nooit dat dit de belangrijkste factor in de opwarming zou zijn. Deden ze dat maar!

Maar het is begrijpelijk hoe dit soort onduidelijkheid ontstaat. Veel vragen rond klimaat – bijvoorbeeld was het in de Middeleeuwen kouder of warmer dan nu – zijn niet exact te beantwoorden. De auteurs hadden iets minder stelligheid kunnen betrachten bij dit soort kwesties.

Doelgroep
Tenslotte, de auteurs mikken met hun boek expliciet op groep 8 van de basisschool (kinderen van 11-12 jaar). Nu heb ik een dochter thuis in precies die leeftijd. Ik heb het geprobeerd maar meer dan een vluchtige blik wilde ze niet op het boek werpen. Ik denk dat in die leeftijdsgroep alleen die kinderen interesse zullen hebben die ook uit vrije wil een encyclopedie opslaan. Het boek is met de vele grafieken ook echt iets te moeilijk voor die doelgroep.

Ik zou eerder mikken op 2-4 VWO. Het is dan mogelijk dat de tekeningen weer iets te kinderlijk zijn, maar daar valt in toekomstige edities gemakkelijk iets aan te doen. Het mooie van het boek is dat heel veel materiaal ook beschikbaar is op de website en dat docenten er dus gemakkelijk mee aan de slag kunnen gaan, inclusief de Kwis-vragen. En veel volwassenen kijken met veel plezier naar het Jeugdjournaal omdat zaken daar eenvoudig worden uitgelegd. Dat gaat ook prima op voor dit boek.

Na alle doemverhalen die kinderen van jongs af aan over zich uitgestort krijgen over klimaatverandering (“doe het licht uit anders sterft de ijsbeer uit!”) is dit boek een zeer welkome tegenhanger. Ik hoop dat vele docenten, zowel in het basis- als middelbaar onderwijs, ermee aan de slag gaan.

Ko’s Klimaatboekje
Alfred Knol en Jeroen Visbeek
Nederlands (2020)
ISBN 9789083025858
paperback, 134 pagina’s
kleur met afbeeldingen
24 x 16 cm
prijs: € 24,90
Website: https://www.koklimaat.nl