In belangrijke mate zijn nu in politiek opzicht de gemeenteraden aan zet.
Professor Albert Koers heeft een lokaal actieplan uitgewerkt voor lokale en regionale organisaties.
Een gastbijdrage van Nico Broekema (Voorzitter Democratisch Energie Initiatief).
Het besluitvormingsproces van de overheid in de energietransitie verloopt top down. Gebaseerd op verdienmodellen. De lobbycratie van het klimaatakkoord is daar een ultieme illustratie van. In de ‘gevestigde orde’ en politieke partijen leek van een gesloten front tegen de burger sprake te zijn.
In dat front zijn inmiddels door juridische acties grote bressen geslagen. Zie de uitspraak van de Raad van State van 30 juni jl. en de recente ommezwaai van de SP die achter het klimaatakkoord wegstapt en zich verklaart tegen windturbines op land. De SP durft het mede door de burgeracties in Amsterdam niet meer aan het klimaatakkoord van VVD-er Nijpels te omarmen en doet eindelijk wat de FNV in november 2019 al deed door het klimaatakkoord niet te tekenen.
Deze ontwikkelingen zijn niet zozeer het gevolg van veranderende overtuigingen bij de politieke elite maar van het steeds massaler wordende verzet van burgers en de resultaten in de juridische strijd.
Na jaren heeft de Raad van State de consequenties getrokken uit de uitspraken van het Europees Hof die het voorzorgprincipe en de burgerparticipatie voorschrijven bij onder meer windparken.
De Raad van State ging na jaren van juridisch traineren eindelijk ‘om’. De hogere bestuursrechters moesten ook wel, om verdere blaam te ontlopen vanuit het Europees Hof.
Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat is echter nog lang niet om. Dat verkondigde 6 juli jl. bij schrijven van haar VVD-staatssecretaris dat er ‘niets aan de hand’ is en dat ze versterkt in gaat zetten om de gemeenten op haar lijn te houden, onder andere met behulp van een betere website met betere ‘instructies’.
Dit toont aan hoe belangrijk het is de komende tijd vooral lokaal de slag verder te voeren voor een juiste invulling van de normstelling van de EU richtlijnen. Het inhoudelijke gevecht om de Strategische Milieu Beoordeling (SMB) richtlijn van de EU uitgevoerd te krijgen door de Nederlandse bestuursorganen is met de uitspraak van de Raad van State van 30 juni begonnen.
De gemeenteraden zijn de bestuursorganen waar in dat kader in de komende periode veel van af gaat hangen.
Daarom heeft professor Albert Koers een lokaal actieplan uitgewerkt waar lokale en regionale organisaties met steun van het Democratisch Energie Initiatief vooral de gemeenteraden (maar ook provincies en waterschappen en ministerie EZK) mee kunnen benaderen. Het is van groot belang dat de raden als grondwettelijk hoofd van de gemeenten hun wettelijke plicht serieus gaan nemen om de EU richtlijnen uit te voeren en zich niet afwachtend verschuilen achter de komende juridische strijd in de rechtszaal.
De gemeenteraden zijn gehouden zich rechtstreeks te baseren op het EU recht: de richtlijnen en de uitspraken van het EU Hof. Ze hebben zich niet afhankelijk van het ministerie van EZK op te stellen en hun oren te laten hangen naar de uitleg van dat ministerie van de uitspraak van de Raad van State. Zoals met betrekking tot de bestaande windparken.
De verleende vergunningen daarvoor zijn niet rechtsgeldig en dus is de gepleegde besluitvorming onrechtmatig.
Het doel van het DEI is dat ook de bestaande parken, zoals ook gebeurd is in Frankrijk en Bulgarije, afgebroken moeten worden. In Bulgarije moest de staat de schadevergoedingen betalen. In Nederland komen steeds meer medici met feiten dat windturbines gezondheidsschade veroorzaken. Het willens en wetens daaraan voorbij gaan door de op verdienmodellen opererende initiatiefnemers en de bestuursorganen levert hier een extra titel voor schadeverhaal op voor de burgers. Het is wachten tot letseladvocaten zich daarvoor melden.
Professor Albert Koers geeft in zijn lokaal actieplan aan dat de uitspraak van de Raad van State niet een makkelijke strijd zal worden. Maar zegt hij ook: “Dit wil niet zeggen dat je niks kunt doen. Het Europese Hof sprak namelijk ook klip en klaar uit (voor de liefhebber: in overweging 83 en 84 van het Nevele arrest) dat nationale autoriteiten, waaronder rechterlijke, alles moeten doen wat in hun vermogen ligt om de rechtsgevolgen van hun onrechtmatig handelen ongedaan te maken.”
Gemeenteraden vallen onder het begrip nationale autoriteit. “En dus” , schrijft professor Koers, “ kun je een (aangetekende) brief naar de gemeente of de provincie (of voor hele grote parken: het Rijk = de minister van EZK) sturen met twee eisen:
- Aan te geven wat ze gaan doen om de rechtsgevolgen van hun onrechtmatig handelen ongedaan te maken zoals het Europese Hof eist.
- In elk geval schadevergoeding te betalen aan omwonenden nu die jarenlang overlast hebben ervaren vanwege onrechtmatig handelen van de overheid.
- Je kunt daar – om de druk op te voeren – nog de eis aan toe voegen dat de turbines worden afgebroken, maar verwacht daar dus niet te veel van.”
Het actieplan van professor Koers is een eerste stap in de taaie strijd voor de inhoud van de SMB richtlijn.
Ik beveel het alle lokale en regionale actoren aan en roep daarnaast ook raadsleden op hier gebruik van te maken. Onder andere met moties en initiatiefvoorstellen, daar waar het college nog op de lijn van het ministerie van EZK zit en de raad van het nemen van eigen verantwoordelijkheid af probeert te houden.
Nico Broekema
***
Prof. Albert Koers:
Wat te doen naar aanleiding van de RvS uitspraak van 30 juni 2021?
Het onderstaande heeft betrekking op windparken, maar de geschetste aanpak kan ook worden toegepast op andere besluiten van overheden die mede gebaseerd zijn op het nu onrechtmatig verklaarde Activiteitenbesluit en de daarop gebaseerde Activiteitenregeling.
Voor windparken: er zijn twee situaties: nieuw en bestaand, elk met een eigen actieplan.
Nieuw
Als een windpark nog niet is gebouwd, als de bouw nog in gang is of als het park gemoderniseerd gaat worden, is het actieplan als volgt:
Checken of in de plannen of de vergunningen verwezen wordt naar dat nu onrechtmatig verklaarde Activiteitenbesluit of Activiteitenregeling.
Zo ja: de gemeente of de provincie die met die plannen bezig is of die de vergunningen heeft afgegeven per aangetekende brief sommeren (= formeel eisen) dat ze – al naar gelang de concrete situatie – de besluitvorming opschorten, de vergunningen intrekken en/of de bouw stil leggen totdat er een milieueffectrapportage is opgesteld, in elk geval voor wat betreft: geluidshinder, slagschaduw en externe veiligheid.
Als de gemeente of de provincie die eis afwijst, eerst bezwaar maken bij de gemeente of provincie en als dat niks oplevert, daarna in beroep gaan tegen die afwijzing bij de bestuursrechter. Eerst bij de rechter in eerste aanleg en daarna in beroep bij de Raad van State.
Bestaand
Voor bestaande windparken ligt het anders. Ook dan zijn de verleende vergunningen niet rechtsgeldig en was de besluitvorming onrechtmatig, maar dat wil niet zeggen dat de turbines nu maar even afgebroken moeten worden. Een rechter zal in dit geval de betrokken belangen afwegen en de eigenaren van het park valt zelf niets te verwijten want die hebben vertrouwd – ten onrechte, zo is nu gebleken – op de overheid en op het feit dat die volgens de regels handelde.
Maar dit wil niet zeggen dat je niks kunt doen. Het Europese Hof sprak namelijk ook klip en klaar uit (voor de liefhebber: in overweging 83 en 84 van het Nevele arrest) dat nationale autoriteiten, waaronder rechterlijke, alles moeten doen wat in hun vermogen ligt om de rechtsgevolgen van hun onrechtmatig handelen ongedaan te maken. En dus kun je een (aangetekende) brief naar de gemeente of de provincie (of voor hele grote parken: het Rijk = de minister van EZK) sturen met twee eisen:
Aan te geven wat ze gaan doen om de rechtsgevolgen van hun onrechtmatig handelen ongedaan te maken zoals het Europese Hof eist.
In elk geval schadevergoeding te betalen aan omwonenden nu die jarenlang overlast hebben ervaren vanwege onrechtmatig handelen van de overheid.
Je kunt daar – om de druk op te voeren – nog de eis aan toe voegen dat de turbines worden afgebroken, maar verwacht daar dus niet te veel van.
Albert Koers
Albert Koers