Door Marcel Crok, overgenomen van Indepen

Foto: Shutterstock

Dankzij toegenomen welvaart is het aantal mensen dat overlijdt door extreem weer de afgelopen eeuw spectaculair gedaald. Dat is goed nieuws, dat echter zelden door de wetenschap en de media gebracht wordt. Recent probeerden onderzoekers deze dalende trend om te buigen in een stijgende. Een factcheck.

De misschien wel belangrijkste grafiek uit de klimaatdiscussie laat zien dat het aantal mensen dat overlijdt door extreem weer, denk aan orkanen, overstromingen, droogte en bosbranden, de afgelopen eeuw met maar liefst 97 procent is afgenomen. In dezelfde periode steeg de wereldbevolking van twee naar acht miljard mensen. Dit is een spectaculaire vooruitgang. Vier keer zoveel mensen, 97 procent minder sterfte door extreem weer.

Afname van klimaatgerelateerde sterfte sinds 1920. Bron: Bjorn Lomborg

De grafiek werd in 2020 wetenschappelijk gepubliceerd door de bekende Deense milieueconoom Bjorn Lomborg. Nu is natuurlijk iedere dode er één te veel, maar om de 10.000 in perspectief te plaatsen; jaarlijks overlijden er wereldwijd naar schatting 1,2 miljoen mensen in het verkeer.

De grafiek laat in één oogopslag zien waarom onze obsessie met klimaat totaal misplaatst is. De verklaring voor de trend is simpel: toegenomen welvaart. De mensheid is spectaculair welvarender geworden in de afgelopen eeuw. Welvaart bracht technologische vooruitgang. De meeste weersextremen zien we nu dagen tot weken van tevoren aankomen zodat er maatregelen genomen kunnen worden. Huizen en gebouwen zijn in rijkere landen veel beter bestand tegen orkanen en soms zelfs tegen aardbevingen (Japan).

Traditionele media stonden nooit erg te springen om de grafiek te tonen. Sterker nog, voor zover mij bekend heeft de Volkskrant pas onlangs, naar aanleiding van de publicatie van het boek ‘Niet het einde van de wereld’ van Hannah Ritchie als eerste en enige medium in Nederland de grafiek getoond.

Niet geliefd
Bjorn Lomborg is een wereldberoemde econoom en er is dan ook geen excuus te verzinnen waarom de grafiek niet al veel vaker in de media verschenen is. Een verklaring is er wel. Hoewel Lomborg het klimaatprobleem en de rol van CO2 daarop volledig erkent, in lijn met het klimaatpanel van de VN (het IPCC), stelt hij dat het klimaatbeleid niet slim en veel te kostbaar is. Door dat standpunt is hij niet geliefd.

Een tweede verklaring is dat de wetenschap zelf geen fan is van Lomborg. In een vorig jaar door stichting Clintel gepubliceerd boek, The Frozen Climate Views of the IPCC, laat zien dat het IPCC zelf deze toch evident belangrijke grafiek niet heeft getoond. Ook het KNMI of het PBL hebben de grafiek nooit in een van hun publicaties vermeld.

De wetenschappelijke wereld lijkt ‘not amused’ over het bestaan van de grafiek en negeert hem het liefst. Toch verscheen er enkele weken geleden een reactie op de grafiek van wetenschappers van de Emergency Event Database (EM-DAT) zelf, de database waarop de grafiek gebaseerd is. Zonder Lomborg met naam te noemen stelden ze dat de grafiek op sociale media nogal wat ‘beroering’ veroorzaakte en ze wilden dat in perspectief plaatsen. Hun artikel bevatte de volgende twee afbeeldingen:

Boven: grafiek met volledige data uit de EM-DAT database.

Onder: met uitsluiting van de 50 grootste rampen.
Door de 50 grootste rampen uit te sluiten is de dalende trend uit de Lomborg-grafiek plots veranderd in een stijgende sterftetrend. Maar waarom zou je de 50 grootste rampen uitsluiten van je grafiek? Het goede nieuws is toch juist dat zulke grote rampen tegenwoordig niet meer voorkomen? Lomborg reageerde in een draadje op X op de afbeeldingen van EM-DAT met de volgende aanvulling:

Opnieuw figuur A en B van EM-DAT, waarbij helemaal rechts de verticale schaal gelijk is gemaakt aan de schaal van A.

De EM-DAT onderzoekers hebben de schaal langs de y-as drastisch aangepast waardoor de daling in figuur A omgezet lijkt te zijn in een net zo spectaculaire stijging in B. In de figuur helemaal rechts heeft Lomborg de schaal daarom identiek gemaakt aan die in figuur A en zien we hoe weinig slachtoffers er nog maar overgebleven zijn.

Slechtere registratie
De lichte stijging die hier waarneembaar is heeft overigens alles te maken met steeds betere registratie van kleine rampen. Pas in 1963 is de eerste ‘ramp’ met slechts één dode in de database opgenomen, maar in de decennia daarna is dat aantal sterk toegenomen.

Ook de suggestie dat voor 1920 het aantal slachtoffers aanzienlijk lager was is waarschijnlijk het gevolg van slechtere registratie. In de jaren tussen 1910 en 1920 lijken er diverse grote rampen niet opgenomen te zijn en is de database dus onbetrouwbaar. De Amerikaanse onderzoeker Roger Pielke jr. schat verder dat er in het decennium tussen 1870 en 1880 mogelijk tien keer zoveel slachtoffers zijn gevallen door extreem weer.

Schattingen van sterfte door extreem weer sinds 1870. Bron: Roger Pielke jr.

Kortom, veel wijst erop dat de dalende trend in sterfte door extreem weer al eerder dan in 1920 werd ingezet. We zullen zien of de analyse van de EM-DAT-onderzoekers binnenkort wel doorsijpelt naar de media en u te horen krijgt dat sterfte door extreem weer stijgt. U bent nu voldoende toegerust om niet in die onheilstijding te trappen.

Door welvaart zijn we nagenoeg immuun geworden voor weersextremen.